«نی قدیمی‌ترین ساز موسیقی ساخت دست بشر شناخته شده است. نتیجه کاوش‌های بعمل آمده در این زمینه، تاریخ استفاده از گیاه نی را برای ساختن سازهای بادی در ارتفاعات آمریکای جنوبی (در کشور پرو) به ده هزار سال قبل باز می‌گرداند. نقاشان ایرانی در مینیاتورهای خود از هزار سال قبل تصویر (نایی) را در جلسات سماع همراه با دف به تصویر کشیده‌اند.
نزدیکی تأثیر صدای نی به صدای انسان و کیفیات صوتی این ساز، آن‌را بصورت نمادی از روح بشر معرفی کرده است. چنانچه در پنج هزار سال قبل در مصر، نی را به همراه جسد نوازنده‌ی آن به خاک می‌سپردند! با این باور که روح نوازنده در ساز او باقی می‌ماند. در ادبیات فارسی نیز نوازنده نی و نایی مورد توجه اکثر شعرای کلاسیک ایران بوده و در اشعار آنها دارای منزلت خاصی می‌باشد.»
سید محمدهادی طغرایی از چهره‌های شناخته‌شده‌ی موسیقی شهرستان نی‌ریز است. کسی که با نی خوش می‌نوازد و موسیقی‌دوستان شهرستان بارها در کنسرت‌های برگزار شده او را مورد تشویق قرار داده‌اند...
دارای فوق‌دیپلم علوم انسانی است و با توجه به شرایط خانواده، سال ١٣٥٠ در تهران زاده شده است. در زیر گفتگویی با وی ترتیب دادیم که می‌خوانید:
- از چه زمانی آموزش نی را شروع کردید؟
در سن ١١ سالگی و در نی‌ریز آموزش نی را شروع کردم. به خاطر دارم برای بار اول، از طریق رادیو، نی استاد کسایی را شنیدم و به آن علاقه‌مند شدم. همان زمان برای یادگیری نی، نزد استاد کشکولی که نوازنده‌ی نی بود و برای تعلیم مدتی به نی‌ریز آمده بود، رفتم. آن زمان ما حدود ١٠ هنرجو بودیم که از آن تعداد، تنها من به طور حرفه‌ای نی را دنبال کردم. ایشان بعد از مدتی از نی‌ریز رفتند و من برای ادامه‌ی یادگیری نی، به شیراز و نزد استاد الطافی رفتم. پس از آن، برای آموزش، به تنهایی به تهران رفتم و نزد اساتیدی چون موسوی، ناهید و فروهری، آموزش نی را ادامه دادم.
_ چه شد که نی را انتخاب کردید؟
به خاطر علاقه‌ای که به موسیقی اصیل ایرانی داشتم این ساز را انتخاب کردم.
_ چه موفقیت‌هایی در زمینه نی به دست آوردید؟
اجرای کنسرت‌های مختلف، تک‌نوازی در صدا و سیمای استان کرمان و فارس. در این مورد باید بگویم آقای کامرانی در سال ٧٧-١٣٧٦ یک ترانه ساختند و از من نیز دعوت کردند تا در آن نی بزنم که من قبول کردم و از شبکه‌ی استان فارس پخش شد. به یاد دارم در آن ترانه زنده‌یاد سیدمرتضی مرتضوی تار می‌نواخت، آقای علیرضا معانی تنبک می‌زد و آقای کاظم پیروزمند هم به همراه آقای معانی، خواندن ترانه را به عهده داشتند. پس از آن، در کنسرت‌های استانی و کشوریِ دیگری نیز با استاد کامرانی اجرا داشتیم. حتی چند مورد با دیگر اساتید کشوری همچون آقایان افتخاری و بسطامی کار کردم که از طرف صدا و سیمای کشور ضبط شد.
همچنین عضو گروه ارکست ترانه «شیراز من» بودم که از صدا و سیمای فارس پخش می‌شود.
_ آیا تا به حال تدریس و هنرجو هم داشته اید؟ چندتا؟
از سال حدود ٦٨ شروع به آموزش نی کردم و تعداد قابل‌ملاحظه‌ای هنرجو داشته‌ام که بهترین‌های آنان صادق عباسی و بهرام عسجُدی بودند.
در حال حاضر نیز در سرای هنر و اندیشه کلاس‌هایم تشکیل می‌شود که متأسفانه به دلیل کرونا مدتی است که تعطیل است.
_ نی چه ویژگی دارد که در اشعار ما جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده، از جمله شعر معروف مولانا که می‌گوید بشنو از نی چون حکایت می‌کند...
نی آلام و حکایت درونی انسان‌هاست که با نوای آن بازگفته می‌شود...
در اندرون من خسته‌دل ندانم کیست
که من خموشم و او در فغان و در غوغاست
_ پیشینه ساز نی به کجا می‌رسد؟ چه زمانی نی ساخته شد؟
فکر می‌کنم پیشینه‌ی نی به زمان قاجار می‌رسد.
_ در خارج از کشور نی ایرانی چه جایگاهی دارد؟
خب در خارج هم نوازندگانی هستند که با اجراهای خود نسبت به معرفی این ساز همت می‌گمارند.
_ آیا در زمینه ساخت نی هم شما دستی دارید؟
خیر
_ چه توصیه‌ای به علاقه‌مندان این ساز دارید؟
نی سازی است مشکل که احتیاج به تمرین و ممارست زیاد دارد. هنرجویان را در این زمینه به پشتکار سفارش می‌کنم.
_ چرا فراگیری نی سخت است؟
نی یک چوب است و ساز استانداردی هم نیست. نی را از نی‌زارها تهیه می‌کنند و به جز چند سوراخ، کار خاصی روی آن انجام نمی‌دهند. شما فکر کن بخواهی از یک تکه چوب صدا بیاوری، خب مسلماً سخت است، درحالی‌که بقیه‌ی سازها با سیم‌هایی که دارند، کارکردن با آنها خیلی راحت‌تر است. یادگیری این ساز، علاقه‌مندی، پشتکار و ممارست زیادی لازم دارد که مسلماً یادگیری آن برای من هم سخت بود؛ اما نه تنها درجا نزدم بلکه علاقه‌ام نیز بیشتر شد.
بد نیست بدانید نی کوک‌های مختلف دارد که در دستگاه‌های مختلف با کوک‌های مختلف نواخته می‌شود، البته نی‌های دیگر هم همین گونه است و تنها تفاوت آن در بلندی و کوتاهی نی‌هاست.
_ با «نی» چه خاطراتی دارید؟
تشویق اهالی شرکت‌کننده در کنسرت‌ها و اهالی هنردوست، بهترین خاطره‌ی من در کنسرت‌هاست. همچنین خاطرات خوبی از دوران نوجوانی دارم. از همان زمان چهارده پانزده سالگی که جلوی بقیه افراد نی می‌نواختم. نواختنی که در ابتدا به صورت بداهه‌نوازی بود و بعد به صورت گروهی ادامه پیدا کرد.
_ وجه تسمیه نی چیست؟
نی گیاهی است دارای شاخه‌های بلند و توخالی و بندبند که در زمین‌های مرطوب و باتلاقی می‌روید. نای و نال و نا هم گفته می‌شود که با دهان نواخته می‌شود.
_ چه سازهای دیگری جزء خانواده نی هستند؟
فلوت، قره‌نی، نی‌لبک
_ آیا با نی هم می‌توان شاد نواخت یا نه؟
بله، در مراسم شادی هم می‌توا ن با نواختن آهنگ‌های شاد، از این ساز استفاده کرد.
_ تفاوت نی و نی همونه در چیست؟
ساز نی دمیدنی است اما نی‌انبان به وسیله‌ی داخل‌کردن هوا درون کیسه قابل‌اجراست.
- صحبت پایانی:
مسئولین مربوطه را به اهمیت این ساز ملی توصیه کرده و از حمایت خود در توسعه و پیشرفت آن سفارش می‌کنم تا جوانان بیشتری جذب آن شوند.
