غلامرضا شعبانپور مدیر مسئول
امروز ۱۴ اَمرداد سالروز صدور فرمان مشروطه یعنی پیروزی انقلاب مشروطه در سال ۱۲۸۵ خورشیدی در ایران است.
این انقلاب پس از سالها مبارزه انقلابیون ایران به ثمر نشست.سالها قبل از این پیروزی روابطی بین ایران، عثمانی و اروپا برقرار شده بود. عده‌ای از جوانان برای تحصیل به اروپا رفته بودند و در آنجا همراه با تحصیل با دو پدیده جدید روبرو و آشنا شدند:
1- تکنولوژی و رشد صنعت در سطحی انبوه که حاصل انقلاب صنعتی بود.
2- تفکر و اندیشه مدرن که آموزه‌های اصلی آن مشارکت آزادانه مردم در تعیین سرنوشت کشورشان، آزادیهای عمومی مانند قلم و بیان، رشد مطبوعات غیر دولتی، احزاب سیاسی و رقابت آنها، سازمانهای اداری جدید و منظم، ارتش جدید با آموزش و ساز و برگ جدید، قانون اساسی به عنوان سند بالادستی که تعیین کننده روابط حکومت و مردم و بالعکس است و…
بازگشت جوانان تحصیل کرده به وطن موجب تشکیل قشری به نام«روشنفکران» شد.برخی از اینان وارد حکومت سلطنتی موروثی شدند و تا سطح صدراعظمی پیش رفتند. برخی از اینان مثل میرزاحسین خان سپهسالار، شاه قاجار را به سفر فرنگ بردند.ناصرالدین شاه و پس از او مظفرالدین شاه در این سفرها با ظواهر تمدن غرب آشنا شدند.
انعکاس رویدادهای اروپا به جامعه ایران موجب شد برخی علمای دینی نیز به روشنفکران بپیوندند و با آنان همراه شوند. بازتاب این همراهی موجب شد مراکز آموزشی جدید مانند «دارالفنون» تأسیس شود.مدارس جدید نیز به وسیله میرزا حسن رشدیه در کنار دارالفنون کم کم تشکیل شدند.
برای اولین‌بار روزنامه و هفته‌نامه راه‌اندازی شد. این عوامل و بسیاری از عوامل دیگر موجب رشد مطالبات سیاسی گردید. مهمترین مطالبه سیاسی این بود که قدرت مطلقه فردی پادشاه باید محدود شود.
تا آن زمان آموزه اصلی حکومت این جمله بود: «شاه سایه خداست» لذا تمام قدرت بی‌کم و کاست در اختیار یک نفر به نام پادشاه بود.
القابی همچون«شاه شاهان»، «اعظم السلطان»، «خاقان بن خاقان بن خاقان » و ... درادبیات سیاسی رایج بود. سخن شاه قانون بی چون و چرا و هرگونه مخالفتی با آن مساوی با مرگ بود!
مردم خواهان برچیدن این حکومت مطلقه فردی هزاران ساله شدند و گفتند:
1-مجلسی می خواهیم که قانون وضع کند و کشور بر پایه آن قانون اداره شود نه فرمان، اراده و دستور یک نفر.
2- قدرت تقسیم و توزیع شود.
3- قدرت از آن مردم باشد و به طور محدود و مشروط در اختیار شاه، مجلس و… قرار گیرد.
اصطلاح «مشروطه» به همین خاطر روی این انقلاب قرار گرفت. با پیروزی این انقلاب مجالس قانونگذاری شورای ملی و سنا تشکیل شدند و…
هرچند مشروطیت در ایران در ادامه با چالشهای بسیار زیادی روبرو شد اما نقطه عطفی در تاریخ ایران بود. نقطه عطفی در سیاست، اقتصاد، فرهنگ، آموزش، دادرسی و دادخواهی و دیگر مسایل اجتماعی.
مهمترین دستاورد این انقلاب این بود که آموزه ((شاه سایه خداست.)) را تبدیل کرد به :
«سلطنت ودیعه ای است که به موهبت الهی از طرف ملت به شخص پادشاه مفوض شده»(1)
شاد و سالم و موفق باشید
پی نوشت:
1- اصل 35 متمم قانون اساسی مشروطه، مصوب 29 شعبان 1320 مهشیدی (10 میزان 1286خورشیدی)
نظر شما
