چهارشنبه همزمان با حمله سپاه پاسداران به پایگاه نظامی آمریکایی‌ها در عراق حادثه‌ای در آسمان ایران رخ داد که دلیل آن، یک شلیک اشتباه با تبعات فراوان بود. شلیکی که پس از حمله ناو آمریکایی به هواپیمایی ایران در سال ١٣٦٧ که منجر به کشته شدن ٢٩٠ مسافر شد، دومین سانحه هوایی پرتلفات ایران به شمار می‌رود.
به راستی سقوط هواپیمای اوکراینی با ۱۷۶ سرنشین به وسیله دو موشک پدافند هوایی سپاه چه تبعاتی برای ایران به ارمغان آورد؟ چگونه می‌توان این حادثه تلخ را ارزیابی نمود؟ کجای کار اشتباهی رخ داده است؟ رسانه‌ها در این میان چه جایگاهی داشتند؟ در این نوشتار به آنچه که گذشت نگاهی می‌اندازیم:
فصل تکذیب و تخریب
شاید اولین اشتباه در این ارتباط اعلام موضع صریح در رابطه با علت حادثه بود. بهتر آن بود که مسئولان کشوری و لشکری اعلام می‌کردند: «موضوع در دست بررسی است» جمله‌ای که هرگز گفته نشد! و سعی گردید نقص فنی و چسباندن آن به سقوط هواپیماهای بوئینگ ٧٣٧ مکس در ماه‌های اخیر در دیگر نقاط دنیا برجسته شود.
شکاف بین مسئولان لشکری و کشوری
دومین مسئله در این ارتباط شکاف اطلاعاتی بین مسئولان لشکری و کشوری بود. شلیکی رخ داده اما مسئولان اجرایی با صراحت و اطمینان آن را رد می‌کنند.
اینکه نیروهای نظامی ۴۸ ساعت پس از وقوع شلیک تمامی افراد دخیل در حادثه را قرنطینه کردند و تازه صبح روز جمعه ٢٠ دی‌ماه رهبر انقلاب و عصر آن روز رئیس‌جمهور مطلع شوند جای بسی تأمل دارد. به یاد داشته باشید که در تمامی حکومت‌ها، سیاستمداران مافوق نظامیان هستند و باید تصمیمات سخت نظامی را سیاسیون بگیرند.
رسانه‌های داخلی و اعتماد مردمی
همراهی کردن رسانه‌های داخلی و بهره گرفتن از اطلاعات مسئولان کشوری نه لشکری، آنان را به سمت بی‌اعتمادی سوق داد و در حالی که رسانه‌های خارجی از جمله رویترز تأکید می‌کردند که موشکی شلیک شده اما رسانه‌های کشوری بدون مراجعه به مسئولان نظامی دم از تأیید گفته‌های مسئولان وطنی می‌زدند و این دومین شلیک تلخ به اعتماد مردم بود.
عذرخواهی صادقانه
غالباً نظامی‌ها با گفتاری سخت جملات را بیان می‌کنند اما وقتی سردار حاجی‌زاده فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران با صدایی لرزان پس از تأیید شلیک می‌گوید: وقتی از این حادثه با خبر شدم واقعاً برای خودم آرزوی مرگ کردم؛ ای کاش می‌مُردم و چنین حادثه‌ای را شاهد نبودم. ما یک عمر خود را پیش مرگ مردم کردیم و امروز با خداوند متعال معامله می‌کنیم و در شرایط سخت در مقابل دوربین‌ها ظاهر شدیم تا توضیح دهیم… ما گردنمان از مو نازک‌تر است؛ همه مسئولیت این کار را می‌پذیریم. هرگونه تصمیمی مسئولان بگیرند ما مطیع اجرای آن هستیم.
و یا وقتی سرلشکر حسین سلامی فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پشت تریبون مجلس می‌گوید: ای کاش همراه جان باختگان این حادثه هوایی بودم و خودم می‌سوختم و شاهد این سانحه غم‌انگیز نبودم جای تأمل دارد.
متأسفانه در بسیاری از رسانه‌ها که ادعای بی‌طرفی می‌کنند این دو اعتراف دیده نشد!
هر چند در همین ارتباط نقدی به فرمانده سپاه وارد است و آن اینکه او گفت: ما خودمان این اطلاعات را دادیم و اگر دوست نداشتیم هرگز این موضوع افشاء نمی‌شد در حالی که بازرسان اوکراینی شواهد و قرائن را جمع‌آوری کرده بودند و انتشار دادند، پنهان کردن موضوع عملاً در فضای رسانه‌ای امروز غیر ممکن بود و این نشان از آن دارد که مسئولان نمی‌دانند که گفتارِ زمانِ بحران چگونه باید باشد!
حسرت یک استعفا
در حالی که در بیشتر کشورهای شرق آسیا عذرخواهی و استعفاء به یک امر عادی تبدیل شده است گویا در کشور ما این تابویی است که قرار نیست بشکند. هیچکس عذرخواهی منجر به استعفا را قبول ندارد و در سابقه ٤٠ ساله جمهوری اسلامی این مسئله کمتر دیده شده است. مردم انتظار دارند حداقل فردی مسئولیت را به عهده بگیرد و استعفا دهد.
تفاوت دو سیاستمدار
در حالی که نخست وزیر کانادا برای ادای احترام به جان‌باختگان این حادثه از یک ایالت به ایالت دیگری می‌رود و به جان باختگان که عموماً ایرانی هستند ادای دین می‌کند اما در ایران خبری از رئیس جمهور در چند روز نخست بحران نمی‌شود و این خشم و اعتراض را بیشتر دامن می‌زند.
صدای مدنیت: بدون تردید این اتفاق در هر کشوری از دنیا رخ دهد تعدادی دست به اعتراض و واکنش‌های تند می‌زنند. بهتر است یک بار برای همیشه اعتراضات مدنی اما خالی از خشونت را رسمیت بخشید تا مردم احساس کنند صدایشان شنیده می‌شود. مدت‌هاست سیاستمداران طرح مکانی برای اعتراض را مطرح می‌کنند اما این مسئله به عنوان یک تابو دیده شده و همین امر سبب گردیده مردم اعتراضات خود را به خیابان‌ها و یا فضای مجازی بکشانند.
کاهش ضربات اقتصادی
با توجه به تحریم‌های گسترده و ظالمانه آمریکا اینکه پروازها از آسمان ایران ممنوع شود بار سنگین اقتصادی دیگری را ایجاد خواهد کرد و حالا نوبت مردان دیپلمات است تا بتوانند با رد فضای ناامن ایران پیام‌آور امنیت در آسمان این کشور باشند.
در پایان امید است حادثه هواپیمایی اوکراین که حتی در هشت سال دفاع مقدس و زیر حملات ناجوانمردانه رژیم بعثی عراق به شهرهای مختلف ایران انجام نشد دیگر رخ ندهد و بدون هرگونه پنهان‌کاری، دادگاهی تشکیل و بانیان این حادثه تلخ مورد بازخواست قرار گیرند.
