تقسیمات کشوری ایران پیشینه‌ای به نسبت طولانی دارد که از دوره‌های قبل از اسلام شروع شده و ادامه یافته است. دراین نوشتار جهت مکتوب‌شدن بخشی از تاریخ پراکنده شهرستان نی‌ریز، به جایگاه آن در قانون تقسیمات کشوری مصوب ١٦ آبان ١٣١٦ خورشیدی می‌پردازیم.
بر پایه این قانون، کل کشور به شش استان و پنجاه شهرستان تقسیم شده است. این قانون علاوه بر ذکر نام استانها و شهرستان‌ها، شرح وظایف استانداران، فرمانداران، بخشداران، دهداران و کدخداها را مشخص کرده است.
اسامی هشت‌استان مشخص شده در این قانون عبارتند از:١- استان شمال غرب
٢- استان غرب ٣- استان شمال ٤- استان جنوب ٥- استان شمال شرق ٦- استان مکران.
استان فارس کنونی بخشی از استان جنوب محسوب شده است. استان جنوب دارای ده شهرستان به شرح زیر بوده است:
١- یزد ٢- آباده ٣- شیراز ٤- نی‌ریز ٥- جهرم ٦- لنگه و لارستان ٧- بوشهر ٨- عباسی
٩- کرمان ١٠-جیرفت.
اگر جغرافیای کنونی این ده شهرستان را بررسی نماییم، پهناوری استان جنوب مشخص می‌گردد؛ به این شرح که استانهای کنونی فارس، هرمزگان، بوشهر، کهکیلویه و بویراحمد، کرمان و یزد همگی جزئی از استان جنوب بوده‌اند.
نکته جالب و حائز اهمیت این است که «نی‌ریز» در این قانون یکی از ده شهرستان محسوب شده است؛ شهرستانی در ردیف شیراز، بوشهر، بندرعباس یزد و کرمان.
منظور قانونگذار از «عباسی» بندرعباس کنونی است.
شاخصهای سیاسی، تاریخی، اقتصادی و اجتماعی زیادی می‌توانسته در این تقسیم‌بندی مؤثر باشد. اگر دقت کنیم در این قانون نام شهرستانهای بزرگی همچون فیروزآباد، فسا، کازرون و داراب ذکر نشده، یعنی در آن زمان و برپایه معیارها و ملاک‌های آن موقع، شرایط شهرستان‌شدن را نداشته‌اند اما نی‌ریز داشته است. روی این موضوع، علل و عوامل آن باید کار شود، کار پژوهشی و جامع.
نکته‌ای مهمتر اینکه کل کشور شامل پنجاه شهرستان شده و یکی از آنها نی‌ریز بوده است. اگر بررسی کنیم نام شهرستانهای بزرگ و بنام، در این قانون نیامده نه اینکه محسوب نشده‌اند بلکه طبق این قانون - شهرستانهای در حال حاضر بزرگ ومطرح - در آن زمان زیرمجموعه و وابسته به یکی از پنجاه شهرستان بوده‌اند.
بنده در حال بررسی بیشتر این موضوع هستم، مخصوصاً شهرستان‌هایی که در آن زمان تابع شهرستان نی‌ریز محسوب می‌شده‌اند؛ البته همین‌جا اضافه می‌کنم که پس از قانون بالا، قوانین تقسیمات کشوری بعدی ترکیب و نام استانها و شهرستان‌ها را تغییر داده که در موقعیتی مناسب و پس از بررسی کامل در نوشتاری دیگر تقدیم خوانندگان گرامی خواهم نمود.
از همه پژوهشگران گرانقدر تقاضا دارم نظرات خود در این زمینه را در اختیار هفته‌نامه نی‌ریزان فارس قرار دهند تا مورد استفاده قرار گیرد.
شاد و سالم و موفق باشید
