*/مالک: اگر به تعهدات عمل نشود خانهام را میخواهم
*/رئیس شورای شهر: با واگذاری زمینهایی این ملک را میخریم
*/میراث فرهنگی: اگر توافق نشود این خانه را ترک میکنیم
فاطمه زردشتی نیریزی/ نیریزان فارس: نیریز شهریست با قدمتی دیرینه که آثار تاریخی آن گواه این موضوع است. از مسجد جامعکبیر گرفته تا منطقه بهرام گور و قلعه اسپیآر.
خانه فاتح یکی از همین مکانهای تاریخی است. خانهای پرحرف و حدیث که هنوز تکلیف آن مشخص نیست.
در این مورد با آذردخت رفسنجانی مالک اصلی خانه، مسعود لایقمند رئیس شورای شهر و حمیدرضا هادی مسئول میراث فرهنگی نیریز گفتگویی نمودیم.
«آذردخت رفسنجانی» همسر «هوشنگ خان فاتح» قدمت این بنا را به دوران قاجار نسبت میدهد و در مورد ثبت این بنا به نام خودش میگوید: این بنا در اصل متعلق به «خانم نزهتالملوک» مادربزرگ هوشنگخان تعلق داشت. زمانی که معصومه فاتح، فرزندش هوشنگخان را باردار بود، نزهتالملوک خانم از پیش تعیین کرد که این بنا را بعد از زایمان وی، به عنوان رونما به نوه تازهبه دنیا آمدهاش ببخشد و هوشنگخان نیز مدتی بعد آن را به من بخشید.
وی در مورد واگذاری این منزل به میراث فرهنگی میگوید: از چندین سال پیش و از همان زمانی که هوشنگ خان در قید حیات بود، از طرف میراث فرهنگی به ما پیشنهادات میشد که این منزل را به عنوان یک بنای یادبود به میراث فرهنگی واگذار کنیم ولی من قبول نمیکردم.
چندین و چند بار شهرداری و میراثفرهنگی این قضیه را مطرح کردند اما باز من زیر بار نرفتم و حتی به میراث فرهنگی استان هم مراجعه کردم که دوست دارم این منزل را نگه دارم و قصد واگذاری آن را ندارم. تا اینکه آقای ملاحسینی به عنوان شهردار انتخاب شد. یک روز ایشان به همراه مدیرکل میراث فرهنگی و چند نفردیگر از شیراز و شهرداری نیریز به منزلمان آمدند و اصرار کردند که ملک را ببخشم اما من در نهایت گفتم فروشندهام که این موضوع به خاطر نداشتن بودجه از طرف مدیرکل رد شد.
همان موقع آقای ملاحسینی پیشنهادی به بنده داد و گفت ضلع شمالی خانه که در حال تخریب است متعلق به شما و ضلع جنوبی آن متعلق به میراث فرهنگی، و من با این شرط که ضلع شمالی به زمین تجاری تبدیل شود، قبول کردم. همچنین شرط گذاشتم که این منزل به نام فاتح بماند و فقط در حد بازدید از آن استفاده شود. مدتی بعد به ما گفتند از آنجا بلند شوید و ما هم آنجا را تخلیه کردیم و به مدت ٢ سال در مسکنهای مهر ساکن شدم اما الان بعد از گذشت چند سال خبری از کاربری زمین تجاری نیست و مدام ما را سر میدوانند. من اصلاً از این وضعیت راضی نیستم و بعد از گذشت سه سال ترجیح میدهم در صورتی که شهرداری با من کنار نیاید، خانهام را پس بگیرم و از آن استفاده کنم و این را حق خودم میدانم.
مسعود لایقمند رئیس شورای شهر نیریز از تصمیم جدید شهرداری نیریز پرده بر میدارد و میگوید: با توجه به اینکه تعهدات در مورد این بنا به چندین سال قبل برمیگردد، تصمیماتی اتخاذ شده بود که این بنا به دو قسمت شمالی و جنوبی تقسیم شود. پس از توافقی که مالک این ساختمان با شهرداری وقت انجام داد، قرار بر این شد که شهرداری این زمین را از کاربری مسکونی به تجاری تغییر دهد که متأسفانه شهرداری به تعهدات خود عمل نکرد و اداره میراث فرهنگی نیز مقرراتی تعیین کرد که تغییر این بنا به تجاری میسر نبود.
نهایتاً در سال گذشته شورا مصوبهای صادر کرد که در صورت امکان شهرداری کل این بنا را تملک کند و در قبال آن زمینی از زمینهای مسکونی دیگر به مالک واگذار کند، که در این خصوص صورتجلسات امضاء شده و در صورتی که مالک انعطاف به خرج دهد و با ما کنار بیاید، این بنا پس از تعیین قیمت از طرف سه کارشناس از وی خریداری شده و زمینهای دیگری در نقاط شهر به او واگذار میشود؛ در غیرصورت و در صورت نارضایتی مالک، ملک به مالک برخواهد گشت.
رئیس شورای شهر نیریز در مورد طرح تعریض خیابان امام خمینی و اینکه تعریض خیابان به این بنا آسیبی وارد میکند یا خیر؟، میگوید: با توجه به قدمت این بنا، طرح تعریض را طوری در نظر گرفته اند که این بنا تخریب نشود.
در ادامه حمیدرضا هادی رئیس میراث فرهنگی نیریز تاریخ ساخت این بنا را اواخر دوران قاجاریه عنوان کرد و معماری آن را نظیر خانههای معزی استهبان، زینتالملوک شیراز و نارنجستان قوام خواند.
وی در مورد این بنا گفت: در زمان آقای ملاحسینی با پیشنهاد ایشان قرار بر این شد که برای حفظ این بنا، ساختمان را تفکیک کرده و بخش شمالی آن با تغییر کاربری اداری - مسکونی به مالک واگذار شود و قسمت جنوبی آن در اختیار شهرداری و در نهایت میراث قرار گیرد.
این تصمیم مستلزم آن بود که کمیته فنی استان با این تغییر کاربری موافقت کند. این کمیته در خانه فاتح تشکیل شد و پس از شنیدن پیشنهادات و درخواست مالک و شهردار، در نهایت با تفکیک منزل و تغییر کاربری آن به اداری و مسکونی موافقت شد. این تغییر کاربری انجام شد اما چندی بعد، مالک درخواست دیگری از شهرداری داشت که تغییرکاربری ضلع شمالی به صورت تجاری باشد که این موضوع با رضایت شهرداری روبهرو شد و آن طور که شنیدیم حتی سند تجاری به اداره ثبت اسناد و املاک نیز معرفی شد اما بعد از گذشت مدتی، سازمان میراث فرهنگی استان، با تجاری شدن زمین فوق مخالفت کرد، چون منفک با پلاک تاریخی بود و این موضوع امکان نداشت، این در حالی بود که شهرداری سند را صادر کرده و نقشهای هم به عنوان پاساژ برای آن زمین طراحی شده بودکه با مخالفت سازمان میراث فرهنگی استان روبهرو شد.
اخیراً هم آنطور که شنیدهام قرار بر این است که معوض این زمین را به مالک بدهند و آن را در اختیار شهرداری قرار دهند تا بنایی در آن ساخته شود که از نظر بافت و معماری با منزل فاتح سنخیت داشته باشد.
هادی ادامه میدهد: مالک تنها دو شرط برای ما قرار داد که ما به دو شرط عمل کردیم. یکی اینکه بنا به نام فاتح نامگذاری شود که ما آن را سرای فاتح نامیدیم و شرط دوم اینکه خانه بازسازی شود که ما سال گذشته پس از واریز بودجه، ٤٨میلیون تومان صرف مرمت این بنا کردیم. دیوار شمالی را کاهگل کرده و حوض وسط را نیز احیاء نمودیم. امسال هم انشاءا... ٥٠ میلیون تومان بودجه برای مرمت آن کنار گذاشتهایم که در صورت توافق با مالک، بعد از عید کار مرمت مجدد آن آغاز میشود.
هادی میگوید: همان زمان آقای ملاحسینی از ما خواست خانه را مرمت کنیم و طوری استفاده کنیم که مردم آنجا را ببینند. ما هم آنجا را به عنوان گالری هنرهای دستی و صنایع دستی قرار دادیم که در حال حاضر بعضاً مورد دید شهروندان و گردشگران قرار میگیرد و مسلماً یک بنای تاریخی باید در آن رفت و آمد صورت گیرد تا حفظ شود.
رئیس میراث فرهنگی در پایان میگوید: ما مشتاقیم این بنا را حفظ و از آن استفاده کنیم اما چنانچه شهرداری نتواند با مالک توافق کند، ظرف یک هفته آنجا را تخلیه کرده و به صاحب آن بازمیگردانیم.
عکس: محمدامین بهرامی